OEE NASIL HESAPLANIR VE OEE NASIL İYİLEŞTİRİLİR? – 1

Üretim firmalarında zamanında sevkiyat ve stok devir oranı gibi göstergeleri hesaplamak her zaman önemli olmuştur ama artık rekabet avantajı elde etmek için sadece bu göstergeleri takip etmek ve iyileştirmek yeterli gelmemektedir. Üretim endüstrisinde özellikle üretim süreci esnasındaki olaylar da önem arz etmektedir. Rekabet avantajının artık sürece hemen müdahale etmekten geçtiği bir gerçektir. Bu şekilde planlanan ve gerçekleşen arasındaki sapma hemen fark edilmekte ve problemlere anında müdahale edilebilmektedir.

Üretim sahasındaki makinelerin, çalışanların ve üretim içi stok dediğimiz (WIP) stokların da takibi de artık bir gerekliliktir. Bu yüzden üretim firmaları üretim sürecinin etkililiğini (effectiveness) takip edecek göstergelere ihtiyaç duyarlar. İşte tüm KPI’ların içinde OEE, makine kullanım oranını ve etkililiğini anlamak ve izlemek için yegâne KPI olarak karşımıza çıkar. OEE tüm dünyaca kabul edilmiş bir KPI’dır ve aslen üretim verimliliğini artırmak için kullanılır. OEE’yi iyileştirmek üretim verimliliğini ciddi oranda artırır.

OEE nedir?

OEE gerçek zamanlı üretimi izlemek ve ölçmek için kullanılan bir göstergedir ve yalnızca yüzde olarak hesaplanır. Örneğin OEE göstergesinin %100 olması, olabilecek en hızlı şekilde, hiç durmadan ve tamamen hatasız bir üretim yapıldığını gösterir. Ek olarak OEE göstergesinin birbirinden değerli üç alt faktörü vardır Bunlar; Kullanılabilirlik, Performans ve Kalite faktörleridir. OEE bu üç faktörün çarpımı olarak kullanılan bir göstergedir.

OEE’nin dünyaca kabul görmesinin bir nedeni de Yalın Üretim için de çok önemli bir gösterge olmasıdır. Yalın üretim, bu OEE değerlerine ve alt faktörlerine göre gerekli iyileştirmeleri yani kaizenleri başlatır. Duruşların, hız kayıplarının ve kalitesiz ürünlerin nedenlerini OEE sayesinde görülebilir. Ayrıca makineye yapılan yatırımın geri dönüşünü de bu hesapla net bir biçimde öğrenilebilir (ROI). Elbette bunun için bir MES yazılımına ihtiyaç duyulur.

OEE hedefleri

OEE göstergesi bir KPI olarak kabul edilmesine edilir de hedef OEE ne olmalıdır bundan pek bahsedilmez.

Eğer OEE göstergesi %100 ise mükemmel bir üretim gerçekleşmektedir.
Eğer OEE göstergesi %85 ise o zaman dünya klasmanında üretim yapılıyor demektir. Belki ufak tefek birkaç iyileştirme yapılabilir.
Eğer OEE göstergesi %60 ise yalın üretim metotları ve 6 sigma başta olmak üzere iyileştirmeler yapmaya ihtiyaç var demektir.
Eğer OEE göstergesi %40 ise acilen üretimin izlenmesi ve yine acilen üretim verimliliğinin artırılması için önlemler alınması gerekir. Hemen bir üretim izleme ve idaresi yazılımı (MES) üretim sahasına kurulmalı ve sonuçlarına göre yalın üretim çalışmalarına başlanmalıdır. Bu oran gerçekten düşük bir orandır ve hızla yükseltilmelidir.

OEE nasıl hesaplanır? Hadi hesaplayalım!

Daha önce bahsettiğimiz gibi OEE’nin 3 faktörü vardır; Kullanılabilirlik x Performans x Kalite

Kullanılabilirlik nedir?

Kullanılabilirlik; bir ayar veya tip değiştirme olup olmadığını ya da makinenin istemsiz bir şekilde genellikle arıza sebebiyle durup durmadığıyla ilgilidir. Duruş, planlı veya plansız olabilir. Örneğin ayar süresini yok etmek pek mümkün olmasa da bu süreyi azaltmak kullanılabilirlik oranını artırmak da çok etkilidir. Ayar süresinin nasıl azaltılacağı konusu da yalın üretim konusudur (bknz. SMED).

Kullanılabilirlik şöyle hesaplanır;

Kullanılabilirlik (%) = Çalışma süresi / Net makine uygunluk süresi

*Çalışma süresi = Makine net uygunluk süresi – Plansız duruş süresi

*Makine net uygunluk süresi = Vardiya süresi – Planlı duruş süresi

Performans nedir?

Performans makinenin hızı ile ilgili bilgiyi içerir ve makinenin istenilen hızda çalışıp çalışmadığını söyler. İdeal bir makine de maksimum hızla tam kapasite çalışma mümkünken gerçekleşen hız ise genelde biraz daha azdır. Bu yavaşlamanın sebebi küçük duruşlar ve beklemeler (çokote), rölanti duruşlar (idle) ve çalışma hızının düşürülmesi şeklinde olabilir. Bu problemlerin giderilmesi ile performans kayıpları azalır.

Performans şöyle hesaplanır;

Performans = (İdeal çevrim süresi x Toplam üretim miktarı) / Çalışma süresi

Kalite nedir?

OEE hesabı içinde kalite faktörü hatasız üretilen ürün miktarı olarak ortaya çıkar. Kalite faktörü %100 olursa tüm ürünler hatasız üretilmiş demektir fakat bu maalesef sık gerçekleşmez. Burada asıl odak hatalı ürün sayısını olabildiğince azaltmak ve sadece kaliteli ürünler üretmektedir ki bu konu da yalın üretim ve 6 sigma konusu içindedir (bknz. Yerinde Kalite).

Kalite şöyle hesaplanır;

Kalite = (Toplam üretim miktarı – Toplam ıskarta) / Toplam üretim miktarı

Bir OEE hesaplama örneği ile devam edelim.

Vardiya = 8 saat (480 dakika)

Duruş = 45 dakika

Arıza = 50 dakika

İdeal çevrim süresi = 2 saniye

Toplam üretim miktarı = 10.000 adet

Toplam ıskarta = 450 adet

Kullanılabilirlik = Çalışma süresi / Makine net uygunluk süresi

Makine net uygunluk süresi = Vardiya süresi – Planlı duruş süresi = 480 dakika - 45 dakika = 435 dakika

Çalışma süresi = Makine net uygunluk süresi – Plansız duruş süresi (arıza) = 435 dk. – 50 dk. = 385 dakika